Czy można podważyć akt notarialny?

Przyjęcie treści aktu notarialnego jako zgodnej z wolą stron i faktycznym stanem rzeczy, leży nie tylko w interesie tych stron, ale i bezpieczeństwa całego obrotu prawnego. W pewnych okolicznościach, jeśli dokument został sporządzony pod wpływem błędu lub groźby, możliwe jest unieważnienie, czy też potocznie mówiąc – „anulowanie aktu notarialnego” – na drodze sądowej. W przypadku mniej doniosłych błędów możliwa jest zmiana zapisu w akcie notarialnym, której dokonać można u notariusza.

Unieważnienie aktu notarialnego

W pierwszej kolejności należy nieco wyjaśnić słownik pojęć. Choć potocznie używa się różnych sformułowań, jak „anulowanie aktu notarialnego”, czy nawet „przepisanie aktu notarialnego”, to jednak pod względem formalnoprawnym nie są to właściwe, trafne określenia. Przepisy art. 82 i 83 Kodeksu cywilnego stanowią bowiem, że nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, oraz złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Dlatego też należy posługiwać się pojęciem „unieważnienia aktu notarialnego”, a dokładniej – unieważnienia czynności prawnej objętej aktem notarialnym.

Kiedy i jak podważyć (unieważnić) akt notarialny?

Aby unieważnić czynność prawną objętą aktem notarialnym, należy wnieść w tej sprawie powództwo do sądu. Podstawę pozwu może stanowić któraś z okoliczności wskazanych w art. 82–88 k.c.:

• stan wyłączający świadome wyrażanie woli lub swobodne podjęcie decyzji, np. choroba psychiczna, silny stres czy upośledzenie (art. 82 k.c.)
• pozorne oświadczenie woli (art. 83 k.c.), np. gdy akt miał charakter fikcyjny i strony wiedziały, że nie wywoła on skutków prawnych
• błędne wyobrażenie o stanie rzeczywistym rzeczy (art. 84 k.c.), np. gdy strona działała pod wpływem niezgodnego z prawdą wyobrażenia o tym, co poświadcza w akcie notarialnym, w skrócie – na okoliczność tę można się powołać, gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem tego błędu, nie złożyłby oświadczenia danej treści
• podstęp lub groźba (art. 86 i 87 k.c.), to okoliczności, gdy potwierdzenie czynności prawnej w akcie notarialnym zostało wymuszone podstępem lub groźbą.

Kto i w jakim terminie może podważyć akt notarialny?

Prawo do uchylenia się od skutków wadliwego oświadczenia woli przysługuje przede wszystkim osobie, która je złożyła. Poza nią, z powództwem o unieważnienie wadliwej czynności prawnej będzie mógł wystąpić każdy, kto wykaże w tym interes prawny. Podważenia aktu notrialnego, czy też potoczne anulowania aktu notarialnego, rozumiane jako doprowadzenie do uznania aktu notarialnego za nieważny, można dokonać w terminie:

• roku od chwili wykrycia błędu– w przypadku gdy oświadczenie woli stwierdzone aktem zostało złożone pod wpływem błędu (będącego także wynikiem podstępu)
• roku od ustania stanu obawy – gdy zostało złożone pod wpływem groźby.

Czy można poprawić, sprostować lub zmienić zapis w akcie notarialnym?

Nie każde uchybienie wymaga drogi sądowej. Możliwa jest też zmiana zapisu w akcie notarialnym (tudzież potocznie: „przepisanie aktu notarialnego”), gdy mamy do czynienia w akcie z:

• błędem oczywistym (literówki, omyłki rachunkowe) – można je skreślić i skorygować jeszcze przed podpisaniem aktu lub sporządzić protokół prostujący po podpisaniu (bez terminu)
• także błędem istotnym (merytoryczne, np. błędny numer nieruchomości) – ale możliwym do skorygowania w postaci aneksu do aktu notarialnego, podpisanego zgodnie przez wszystkie strony.

Notariusz Sosnowiec

Zapraszamy do naszej kancelarii notarialnej w Sosnowcu. Na miejscu wyjaśniamy Klientom wszelkie wątpliwości towarzyszące podpisaniu aktu, złożeniu oświadczenia woli, ewentualnych konsekwencji podejmowanej czynności. Notariusz Bańdo przyjmuje oświadczenia woli w kancelarii w Sosnowcu już od lat 60-tych ub. wieku, zapewniając najwyższe standardy świadczonych usług.