Czy można podważyć testament notarialny?

Spisany u notariusza testament ma ten walor, że trudno go podważyć podnosząc zarzut wady oświadczenia woli, skoro nad poprawnością jego sporządzenia czuwał funkcjonariusz zaufania publicznego, jakim jest notariusz. Występują jednak okoliczności kiedy można podważyć testament notarialny. Poniżej wyjaśniamy w jakich sytuacjach i jak „unieważnić” testament notarialny.

Czy można podważyć testament notarialny?

Testament notarialny uchodzi za najbezpieczniejszy i najpewniejszy sposób wyrażenia ostatniej woli – akt sporządzony przez notariusza jest trudny do zakwestionowania, ale w pewnych okolicznościach jest to możliwe. Sąd Najwyższy potwierdził, że „obalenie” testamentu notarialnego jest dopuszczalne. Jednak w praktyce, dzięki rygorystycznym procedurom notarialnym, udowodnienie nieważności takiego dokumentu jest znacznie utrudnione.

Można zakwestionować jego treść przed sądem, gdy uda się wykazać np. brak świadomości spadkodawcy co do złożonego oświadczenia woli w chwili sporządzania testamentu, działanie pod przymusem lub istotne błędy formalne.

Czy można podważyć testament notarialny, a jeśli tak, to kiedy jest to możliwe? Te pytania często pojawiają się wśród spadkobierców, przede wszystkim wśród osób pominiętych w testamencie lub wydziedziczonych. Poniżej wyjaśniamy, jak i kiedy można podważyć testament notarialny.

Choć prawo dopuszcza zakwestionowanie każdego testamentu, niezależnie od formy, w jakiej został sporządzony, to forma aktu notarialnego działa na korzyść spadkodawcy, bo dokument staje się urzędowym aktem przechowywanym w kancelarii notarialnej i w rejestrach, co chroni go przed zewnętrzną ingerencją, zniszczeniem, zgubieniem czy sfałszowaniem. Notariusz dodatkowo dba o rzetelność sporządzanego testamentu:

• weryfikacja tożsamości i zdolności – notariusz sprawdza, czy spadkodawca ma pełną zdolność do czynności prawnych (ukończone 18 lat, nie jest ubezwłasnowolniony) oraz przeprowadza wstępny wywiad, np. pytając o aktualną datę, pogodę czy członków rodziny;
• odczytanie treści testamentu – notariusz czyta testament na głos i upewnia się, że jego treść jest zrozumiała dla spadkodawcy i zgodna z jego wolą;
• dokument urzędowy – akt notarialny zyskuje walor dokumentu urzędowego i jest archiwizowany w odpowiednim rejestrze; tak zabezpieczony jest silnie chroniony przed jego sfałszowaniem, naruszeniem.

Dzięki tym procedurom podważenie testamentu notarialnego z przyczyn formalnych jest praktycznie wykluczone, a samo dochodzenie nieważności spoczywa na osobie zgłaszającej zarzuty. Podsumowując, nawet jeśli można podważyć testament notarialny, w praktyce udowodnienie wady oświadczenia woli jest znacznie utrudnione z uwagi na wiarę publiczną co do staranności przeprowadzonych przez notariusza czynności.

Kiedy można podważyć testament notarialny?

Podważenie testamentu jest możliwe, gdy występują określone przesłanki ustawowe. W praktyce testament (w tym notarialny) można podważyć, gdy udowodni się, że został sporządzony:

• w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji – na przykład gdy spadkodawca był ciężko chory psychicznie, znajdował się pod wpływem silnego stresu lub środków odurzających, i nie potrafił świadomie decydować o swojej woli;
• pod wpływem istotnego błędu – gdy testator działał w złym przeświadczeniu co do faktów (np. został wprowadzony w błąd co do stanu majątkowego), co bezwzględnie wpłynęło na jego decyzję;
• pod wpływem przymusu lub groźby – gdy testament był wynikiem szantażu, fizycznego przymusu lub poważnego zagrożenia dla życia lub zdrowia testatora (np. wymuszanie spisania aktu pod groźbą skrzywdzenia testatora lub jego bliskich);
• jako testament wspólny – polskie prawo uznaje za nieważny każdy dokument sporządzony jako wspólna ostatnia wola więcej niż jednej osoby (np. małżonków);
• w wyniku fałszerstwa lub gdy nastąpiło jego odwołanie – na przykład gdy wykazano, że dokument został sfałszowany, albo gdy testator sporządził później nowy testament i poprzedni odwołał.

Każdorazowo kluczowe jest zebranie dowodów potwierdzających wady złożonej przez spadkodawcę woli (np. opinie biegłych, dokumentacja medyczna, zeznania świadków).

Jak podważyć testament notarialny?

Podważenie testamentu notarialnego następuje wyłącznie na drodze postępowania sądowego. Nie ma możliwości administracyjnego „unieważnienia” u notariusza – każdy sprzeciw zgłoszony w kancelarii kończy się odmową sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia i koniecznością skierowania sprawy do sądu.

Zasadniczo postępowanie o podważenie toczy się w ramach sprawy spadkowej. Każdy uczestnik postępowania może wnieść do sądu wniosek o uznanie testamentu za nieważny. We wniosku należy wskazać przyczyny nieważności (np. stan zdrowia testatora, błąd, przymus) i przedłożyć dowody na ich poparcie (np. opinie lekarskie, zeznania świadków). Sąd następnie zawiadomi pozostałych uczestników i wyznaczy rozprawę, na której wszyscy będą mogli przedstawić dodatkowe wyjaśnienia i dowody. Po rozpatrzeniu sprawy sąd wyda orzeczenie – unieważniające lub utrzymujące w mocy testament.

Sporządzanie testamentów – notariusz Sosnowiec

Sama forma notarialna testamentu znacząco ogranicza ryzyko jego podważenia – obecność notariusza przy sporządzeniu testamentu gwarantuje, że dokument zostanie sporządzony zgodnie z prawem i wolą testatora. Nasza kancelaria notarialna w Sosnowcu już od kilkudziesięciu lat sporządza testamenty dla mieszkańców całego woj. śląskiego. Możecie być Państwo pewni, że testament zostanie sporządzony skrupulatnie, rzetelnie i w zgodzie z wymogami prawa.