Data pewna, czyli notarialne poświadczenie daty okazania dokumentu, stanowi dowód na to kiedy czynność prawna została dokonana prawne (np. kiedy umowa została zawarta). Ma to istotne znaczenie na potrzeby ustalenia w jakim momencie powstały lub ustały jej skutki. Pozwala dowieść, że dokument istniał w dniu, w którym został okazany notariuszowi.
Poświadczenie daty okazania dokumentu jest jednym z rodzajów poświadczeń sporządzanych przez notariusza. Ma charakter dokumentu urzędowego potwierdzającego, że w chwili dokonania poświadczenia dokument istniał, a tym samym uzyskuje datę pewną, którą jest data poświadczenia (wyrok WSA w Bydgoszczy z 26 października 2022 r., I SA/Bd 499/22).
Aby poświadczenie daty pewnej miało charakter dokumentu urzędowego stanowiącego dowód tego, co w nim zostało zaświadczone, musi zostać sporządzone przez notariusza jako osobę zaufania publicznego w sposób wskazany w art. 99 Prawa o notariacie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 25 października 2018 r., I ACa 962/17).
Dzięki umieszczeniu przez notariusza klauzuli poświadczającej datę okazania dokumentu, dokument ten przestaje mieć zwykłą formę pisemną, a uzyskuje wagę dokumentu w formie pisemnej z datą pewną.
Zgodnie z art. 678 Kodeksu cywilnego, jeśli w okresie trwania umowy najmu, jej przedmiot, np. mieszkanie, zostanie sprzedane, nabywca wstępuje w stosunek najmu w miejsce sprzedającego i może wypowiedzieć najemcy umowę najmu z zachowaniem ustawowych terminów wypowiedzenia. Nowy właściciel nie będzie miał jednak takiego uprawnienia, jeśli umowa najmu była zawarta na czas oznaczony z zachowaniem formy pisemnej i z datą pewną, a przedmiot najmu został już wydany najemcy.
Poświadczenie daty pewnej, potwierdzające ważność lub określone skutki czynności prawnej, jest skuteczne także względem osób nieuczestniczących w dokonaniu tej czynności. Czynność prawna ma datę pewną:
Jak orzekł Sąd Najwyższy 19 listopada 2003 r., datą pewną umowy o przeniesienie prawa z rejestracji znaku towarowego jest data złożenia pisemnego oświadczenia woli stron potwierdzona przez notariusza (V CK 455/02).
Aby zabezpieczyć się przed negatywnymi konsekwencjami braku urzędowego potwierdzenia daty umowy lub innego dokumentu, należy udać się notariusza (lub uzyskać potwierdzenie przed odpowiednim organem). Dokona on poświadczenia daty na okazanym mu dokumencie wskazując w poświadczeniu:
Oprócz zabezpieczenia najemcy przed wcześniejszym wypowiedzeniem umowy najmu przez nowego właściciela niż z upływem okresu, jaki został w tej umowie określony z poprzednim właścicielem przedmiotu najmu, poświadczenie daty pewnej stosuje się również m.in. przy ustanawianiu zastawu na prawie i przy zastrzeżeniu własności.
Data pewna to kluczowy element w formalnym obrocie prawnym, który potwierdza istnienie danego dokumentu w określonym czasie. Chroni przed antydatowaniem pism, czyli próbą przedstawienia dokumentu jako starszego, niż jest w rzeczywistości, a także zabezpiecza strony przed potencjalnymi zarzutami fałszerstwa. Jest to szczególnie istotne w sprawach wymagających dowodu istnienia umowy w określonym dniu, np. w przypadku sprzedaży nieruchomości objętej umową najmu, ustanowienia zastawu czy rachunków powierniczych w bankowości. Brak daty pewnej może skutkować nieważnością niektórych czynności prawnych, jeśli wymaga jej ustawa.
Podsumowując, notarialne poświadczenie daty pewnej jest kluczowym zabezpieczeniem prawnym, które pozwala stronom uniknąć ryzyka podważenia ich dokumentów. Choć czynność ta może wydawać się formalnością, ma istotne znaczenie dowodowe w przypadku ewentualnych sporów prawnych.