Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia własności ma na celu wyodrębnienie lokalu z nieruchomości wspólnej oraz przeniesienie jego własności na konkretną osobę fizyczną lub prawną. Tego rodzaju umowa musi być sporządzona w formie aktu notarialnego, co zapewnia jej ważność i zgodność z przepisami prawa.
Aby móc kupić/sprzedać mieszkanie lub inny samodzielny lokal, musi on zostać wcześniej wyodrębniony z całości nieruchomości, czyli zyskać przymiot odrębnej własności lokalu. Po uzyskaniu zaświadczenia starosty o samodzielności lokalu i ustanowieniu odrębnej własności u notariusza, dopiero taki lokal może zostać sprzedany. Ustanowienie odrębności i sprzedaż mogą nastąpić jedną umową. Tego typu umowa jest powszechnie stosowana w przypadku mieszkań, lokali użytkowych czy garaży w budynkach wielorodzinnych.
Zasady wyodrębniania lokali i ustanawiania ich odrębnej własności reguluje ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, a w zakresie przeniesienia własności nieruchomości – Kodeks cywilny. Zgodnie z ww. ustawą, ustanowienie odrębnej własności samodzielnego lokalu następuje zgodnie z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo treścią decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu albo uchwały o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej oraz zgodnie z pozwoleniem na budowę lub skutecznie dokonanym zgłoszeniem, i zgodnie z pozwoleniem na użytkowanie albo skutecznie dokonanym zawiadomieniem o zakończeniu budowy. Odrębną nieruchomość w budynku mieszkalnym jednorodzinnym mogą stanowić co najwyżej dwa samodzielne lokale mieszkalne.
Samodzielnym lokalem mieszkalnym jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych (dotyczy to również samodzielnych lokali wykorzystywanych zgodnie z przeznaczeniem na cele inne niż mieszkalne). Do lokalu mogą przynależeć, jako jego części składowe, pomieszczenia, choćby nawet do niego bezpośrednio nie przylegały lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal, a w szczególności: piwnica, strych, komórka, garaż.
Odrębną własność lokalu można ustanowić w drodze umowy, a także jednostronnej czynności prawnej właściciela nieruchomości albo orzeczenia sądu znoszącego współwłasność. Umowa powinna być sporządzona formie aktu notarialnego i do powstania odrębnej własności niezbędny jest wpis lokalu jako samodzielnej jednostki do księgi wieczystej. Samodzielność lokalu stwierdza starosta.
Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu powinna określać:
Umowę mogą zawrzeć współwłaściciele nieruchomości albo właściciel nieruchomości i nabywca lokalu. Odrębną własność lokalu może również notarialnie ustanowić na samego siebie właściciel nieruchomości.
Po ustanowieniu odrębnej własności lokalu można przystąpić do jej przeniesienia na nabywcę. W praktyce, po uzyskaniu zaświadczenia starosty o samodzielności lokalu, ustanowienie odrębnej własności lokalu i jej przeniesienie na nabywcę następuję jedną umową w formie aktu notarialnego (umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia własności). Umowa przenosząca własność powinna określać cenę lokalu, sposób i termin zapłaty (np. jednorazowa wpłata, raty) oraz sposób i termin przekazania lokalu nabywcy.
Nabywca musi mieć świadomość, że wyodrębnienie lokalu wiąże się z udziałem w częściach wspólnych nieruchomości, co może generować koszty (np. remonty części wspólnych). Nabywca staje się członkiem wspólnoty mieszkaniowej i uczestniczy w jej kosztach oraz decyzjach.
Kancelaria Bańdo świadczy kompleksową usługę sporządzenia w formie aktu notarialnego zarówno umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia własności. Taka umowa wymaga nie tylko znajomości przepisów prawa, ale i staranności w przygotowaniu, aby móc być pewnym, że wszystkie interesy stron są należycie zabezpieczone.