Jak zrzec się spadku?

Spis treści:

Dziedziczenie może być zarówno darem, jak i ciężarem – zwłaszcza gdy w spadku znajdują się nie tylko aktywa, ale i zobowiązania przekraczające ich wartość. W takiej sytuacji rozwiązaniem jest odrzucenie spadku lub zrzeczenie się dziedziczenia. Obu z tych czynności można dokonać u notariusza. Jak zrzec się spadku?

Odrzucenie a zrzeczenie się spadku

Jeśli nie chcemy przyjmować spadku, mamy w polskim prawie do dyspozycji dwie instytucje: zrzeczenia się dziedziczenia i odrzucenia spadku. Obie dotyczą zrzekania się majątku po spadkodawcy, stąd potocznie terminy te bywają używane zamiennie. Różnią się jednak fundamentalnie:

Zrzeczenie się dziedziczenia (umowne zrzekanie się majątku) dokonuje się jeszcze za życia spadkodawcy, wyłącznie przed notariuszem, i dotyczy spadkobiercy ustawowego oraz jego zstępnych. Skutkiem jest traktowanie zrzekającego jakby nie dożył otwarcia spadku.
Odrzucenie spadku to jednostronne oświadczenie składane dopiero po śmierci spadkodawcy. Można je złożyć przed notariuszem, jak i możliwe jest odrzucenie spadku w sądzie, – w obu przypadkach w ciągu sześciu miesięcy od momentu powzięcia wiadomości o swoim powołaniu do dziedziczenia .

Ta subtelna różnica – odrzucenie a zrzeczenie się spadku (dziedziczenia) – decyduje o terminie, trybie i kręgu osób uprawnionych do danej czynności.

Kiedy zrzec się dziedziczenia lub odrzucić spadek?

Najczęstszą przyczyną zrzekania się majątku, odrzucania spadku po ojcu, dziadku, czy innej bliskiej osobie, jest ujawnienie, bądź powzięcie podejrzenia, istnienia długów przewyższających wartość majątku. Jeśli zastanawiasz się, jak zrzec się spadku po ojcu (lub innym spadkodawcy), kluczowe są:

termin sześciu miesięcy od uzyskania informacji o powołaniu do spadku – to okres na decyzję: przyjąć spadek wprost, z dobrodziejstwem inwentarza czy odrzucić spadek;
gdy termin przeminie, spadek uznaje się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza; odrzucenie po terminie wymaga już postępowania przed sądem i wskazania przyczyn uzasadniających uchylenie się od skutków niezłożenia oświadczenia na czas.

Dlatego warto zastanowić się kiedy i jak zrzec się spadku (dziedziczenia) – zanim jeszcze długi przewyższające korzyści spadku się “usankcjonują”. Przyjęcie spadku wprost pociąga bowiem za sobą ryzyko odpowiedzialności całym swoim majątkiem za długi zmarłego. Nawet przy opcji przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza może się okazać, że pozostawiony majątek nie wystarcza na pokrycie zobowiązań zmarłego. I choć spadkobierca w takiej sytuacji odpowiada tylko do wysokości odziedziczonego majątku, to jednak musi liczyć się z faktem, że wierzyciele i tak będą kierować do niego żądania uregulowania długów, przynajmniej do czasu sporządzenia spisu inwentarza.

Gdzie zrzec się spadku? Procedura przed notariuszem

Wizyta w kancelarii notarialnej to najwygodniejszy, a w przypadku zrzeczenia się dziedziczenia jedyny, sposób na formalną rezygnację z praw i zobowiązań spadkowych. Przed notariuszem spadkobierca:

składa oświadczenie w formie aktu notarialnego (ustnie z protokołem lub na piśmie z poświadczonym podpisem),
przedkłada dowód osobisty i odpis aktu zgonu spadkodawcy,
wskazuje wszystkich współspadkobierców i ewentualny testament.

Notariusz następnie wysyła dokument do sądu spadku, uwalniając spadkobiercę od dalszych formalności.

Umowa zrzeczenia się dziedziczenia

Jeżeli wolisz uniknąć odpowiedzialności jeszcze za życia spadkodawcy, możesz zawrzeć z nim przed notariuszem umowę o zrzeczenie się dziedziczenia. Korzyści takiego rozwiązania to:

uwolnienie zarówno Ciebie, jak i Twoich zstępnych z odpowiedzialności za ewentualne długi spadkodawcy,
jasne określenie zakresu zrzekania (całość spadku, część albo zachowek),
wiążąca forma aktu notarialnego i przejrzyste warunki umowy.