Komu przysługuje zachowek?

Zachowek to instytucja prawa spadkowego chroniąca interesy majątkowe osób należących do najbliższego kręgu rodziny spadkodawcy. W sytuacji gdy zostaną one pominięte w testamencie, lub otrzymają mniej niż uważają, że im się należy, zachowek ustawowo zapewnia im określoną część majątku spadkowego. Komu należy się zachowek?

Zachowek a dziedziczenie ustawowe

Celem instytucji zachowku jest zabezpieczenie realizacji moralnych obowiązków spadkodawcy wobec najbliższych mu osób. Dlatego, choć zasadniczo może swobodnie rozporządzać swoim majątkiem i rozdać go komu chce, zarówno za życia, jak i testamentem po śmierci, to nie przysługuje mu prawo wyboru czy uprawnić kogoś do zachowku czy nie. Uprawnienie to istnieje z mocy prawa i przyznane jest wąskiemu gronu najbliższych spadkodawcy. Zachowek chroni ich interesy majątkowe, zapewniając im, niezależnie od woli spadkodawcy, określone minimum, które zdaniem ustawodawcy powinni otrzymać najbliżsi. Zachowek ma formę roszczenia pieniężnego w wysokości dwóch trzecich (dla małoletnich zstępnych lub bliskich trwale niezdolnych do pracy) lub połowy (pozostali bliscy) wartości udziału w spadku, jaki by im się należał, gdyby dziedziczyli zgodnie z ustawą.

Komu należy się zachowek?

Kto jest uprawniony do zachowku i kiedy można ubiegać się o zachowek? Zgodnie z ustawą Kodeks cywilny należy się on:

• zstępnym spadkodawcy, a więc jego dzieciom, a gdy one nie żyją – ich dzieciom (czyli wnukom spadkodawcy), a gdy i one nie żyją, to prawnukom, itd.
• małżonkowi
• rodzicom spadkodawcy – tylko jeśli brak żyjących zstępnych oraz pod warunkiem, że rodzice ci byliby powołani do dziedziczenia ustawowego, czyli gdyby nie było testamentu lub gdyby testament ich pomijał.

O zachowek można się ubiegać nie tylko w obliczu pominięcia w testamencie, ale również gdy uprawniony otrzymał mniejszą część spadku niż należałaby mu się gdyby dziedziczył ustawowo. A tak może się stać, gdy spadkodawca w testamencie dokonał zapisu windykacyjnego, czyli postanowił, że określona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku, oraz w sytuacji gdy za życia dokona darowizny, a która wchodziłaby w skład spadku.

Brak testamentu a zachowek

To właśnie rozporządzenie majątkiem za życia w drodze darowizny sprawia, że o zachowek można się ubiegać nawet wtedy, gdy zmarły nie pozostawił testamentu. Skoro zamiarem ustawodawcy było zapewnienie 2/3 lub połowy wartości udziału w spadku należnego bliskim, jaki dziedziczyliby zgodnie z ustawą, to dokonana przez spadkodawcę darowizna na rzecz innych osób, wartość tego spadku pomniejsza. W takiej sytuacji roszczenie pieniężne należy skierować najpierw do osób, na rzecz których zostały poczynione zapisy windykacyjne, a następnie do tych, które nie będąc spadkobiercami otrzymały darowiznę, oraz do fundacji rodzinnej, której fundusz założycielski został doliczony do spadku, jak również do osoby, która w związku z rozwiązaniem fundacji otrzymała z niej część tego majątku doliczonego do spadku.

Jak wystąpić o zachowek?

Roszczenie o zachowek po śmierci spadkodawcy przybiera postać pozwu o zachowek, z którym należy występować w określonej kolejności. Najpierw występuje się z nim przeciw spadkobiercom (zarówno ustawowym i testamentowym), którzy otrzymali spadek. Gdy nie można od nich uzyskać zaspokojenia swojego roszczenia, wówczas należy wystąpić przeciw zapisobiorcom windykacyjnym, a w dalszej kolejności – przeciw osobom, które otrzymały darowiznę doliczoną do spadku oraz do fundacji rodzinnej, której fundusz założycielski doliczono do spadku, jak i do osoby, która uzyskała majątek w związku z rozwiązaniem takiej fundacji, również doliczony do spadku. Roszczenie o zachowek wygasa po 5 latach od chwili śmierci spadkodawcy.

Testament i kwestie zachowku – notariusz Sosnowiec

Kancelaria Notarialna Bańdo specjalizuje się w sprawach spadkowych, już od kilkudziesięciu lat pomagając spadkodawcom i spadkobiercom w Sosnowcu, oraz w całym woj. śląskim (i nie tylko), regulować kwestie dziedziczenia. Sporządzane w naszej kancelarii testamenty gwarantują pewność co do wyrażonej w nich woli testatorów, których informujemy w zakresie ewentualnych konsekwencji testamentu związanych z zachowkiem.