Skąd notariusz wie o śmierci?

Jak sprawdzić czy ktoś zostawił testament, czy notariusz informuje o testamencie, a jeśli tak, to skąd notariusz wie o śmierci spadkodawcy? To, czy istnieje rejestr testamentów, kto ma wgląd do testamentu, i w ogóle jak sprawdzić czy jest testament – wyjaśniamy poniżej.

Jak sprawdzić czy ktoś zostawił testament?

Nie zawsze bliscy zmarłego wiedzą, że sporządził on testament. W szczególności wiedzy takiej nie mają jeszcze za życia testatora. Refleksja o możliwym istnieniu „ostatniej woli” spadkodawcy pojawia się najczęściej właśnie dopiero z chwilą jego śmierci. Tylko gdzie szukać, jak sprawdzić czy ktoś zostawił testament?

W pierwszych krokach najlepiej udać się do notariusza prowadzącego kancelarię w miejscowości, w której zamieszkiwał testator (lub w najbliższej miejscowości, jeśli kancelarii brak w miejscu zamieszkania). Notariusz nie tylko przechowuje testamenty, które sporządzono w jego kancelarii. Spadkobiercy spisujący własnoręcznie swoją ostatnią wolę nierzadko deponują ją u notariusza. Także gdy testament sporządzili w formie urzędowej – przed wójtem gminy, kierownikiem lub sekretarzem urzędu stanu cywilnego. Notariusz przechowuje testament przez 10 lat od dnia jego sporządzenia albo przyjęcia. Po upływie 10 lat przekazuje go do archiwum ksiąg wieczystych. Przekazanie może nastąpić wcześniej, jeśli notariusz zamknie swoją działalność.

Notarialny Rejestr Testamentów (NORT)

Nawet jeśli okaże się, że w najbliższej kancelarii nie ma szukanego przez nas testamentu, to jest duża szansa, że notariusz odnajdzie go w Notarialnym Rejestrze Testamentów. Choć nie ma obowiązku umieszczania testamentu w NORT, a notariusz wpisuje go (także w przypadku składanych do depozytu) wyłącznie na żądanie testatora, to mając na uwadze, że nie pobiera się za to opłaty, większość spadkodawców decyduje się na rejestr testamentów.

Kto ma wgląd do testamentu?

Dostęp do NORT mają wyłącznie notariusze, dlatego tylko za ich pośrednictwem można uzyskać informację o istnieniu lub nieistnieniu testamentu w rejestrze. NORT nie zawiera informacji o treści testamentów, czy innych danych, w tym osobowych, spadkobierców. Notarialny Rejestr Testamentów może wyłącznie potwierdzić, czy dana osoba sporządziła testament i złożyła go w tym rejestrze. Wskazuje dane kancelarii notarialnej, w której można otrzymać wypis testamentu. Co ważne, by uzyskać taki dokument, należy posiadać i pokazać notariuszowi akt zgonu, a także wykazać interes prawny. Bez okazania aktu zgonu notariusz nie może nawet ujawnić informacji o tym, czy dany testament jest zarejestrowany w NORT.

Po śmierci testatora wgląd do treści testamentu mają osoby wskazane w nim przez testatora, w tym zwłaszcza wykonawca testamentu, osoby, których dotyczą rozrządzenia testamentowe oraz tymczasowy przedstawiciel oraz kurator spadku. Dostępu do jego treści może zażądać również sąd, który także w tym celu musi zwrócić się do notariusza.

Jak sprawdzić czy jest testament zagranicą?

Jak sprawdzić czy ktoś zostawił testament za granicą? Notarialny Rejestr Testamentów należy do międzynarodowej sieci takich rejestrów (ARERT), dlatego za pośrednictwem polskiego notariusza można skierować zapytanie do zagranicznych rejestrów państw należących do sieci, m.in. z Austrii, Francji, Niemiec, Holandii, czy Grecji.

Skąd notariusz wie o śmierci?

Mając na uwadze powyższe, notariusz może powziąć informację o śmierci testatora od sądu, który zwróci się do niego z wnioskiem o ustalenie testamentu. Poza tym, zgodnie z art. 646 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, każdy kto posiada testament, gdy tylko dowie się o śmierci spadkodawcy ma (pod groźbą odpowiedzialności odszkodowawczej i karnej) obowiązek złożenia go w sądzie spadku, chyba że złożył go u notariusza. Notariusz (jak i sąd) dowiaduje się o śmierci testatora z chwilą dostarczenia aktu jego zgonu, czy to w związku z poszukiwaniem testamentu przez zainteresowane osoby, czy na skutek wniosku o otwarcie i ogłoszenie testamentu.  Bo otwarcia i ogłoszenia testamentu można dokonać zarówno przed sądem, jak i u notariusza. W praktyce spadkobiercy chętniej wybierają tę drugą opcję z uwagi na łatwiejszą drogę i chęć uniknięcia wielomiesięcznego oczekiwania na termin rozprawy.

Czy notariusz informuje o testamencie?

Choć wezwanie na odczytanie testamentu nie jest obligatoryjne, tzn. nie ma obowiązku zawiadamiania wszystkich zainteresowanych o terminie otwarcia i ogłoszenia testamentu (gdy się dowiedzą, to mogą być obecni przy tej czynności), to już o dokonanym otwarciu i ogłoszeniu testamentu notariusz zawiadamia w miarę możliwości osoby, których rozrządzenia testamentowe dotyczą, oraz wykonawcę testamentu, tymczasowego przedstawiciela i kuratora spadku. Niezwłocznie zawiadamia też o tym sąd spadku, przesyłając odpis sporządzonego protokołu, chyba że zarejestrował akt poświadczenia dziedziczenia. Przed sporządzeniem tego poświadczenia (z wyjątkiem poświadczenia dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych), notariusz spisuje protokół dziedziczenia również przy udziale wszystkich osób zainteresowanych.

Podsumowując, choć notariusz na wniosek testatora zgłasza testament do NORT, to nie ujawnia jego treści ani istnienia osobom trzecim za życia testatora. Po jego śmierci notariusz może poinformować o istnieniu testamentu, jeśli osoba pytająca:

• przedstawi akt zgonu testatora,
• wykaże interes prawny (np. jest spadkobiercą ustawowym).