Celem zabezpieczenia wykonania umów przez dłużnika składa on oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Dzięki temu, w przypadku niewywiązywania się przez niego ze zobowiązań wierzyciel nie musi dochodzić swoich roszczeń w długim i żmudnym procesie przed sądem, który niejako „od ręki” nadaje oświadczeniu klauzulę wykonalności. Opatrzone klauzulą notarialne oświadczenie o poddaniu się egzekucji ma moc prawomocnego wyroku i jako tytuł egzekucyjny można skierować je do komornika, który rozpocznie egzekucję.
Art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego wskazuje, że obok prawomocnego orzeczenia sądu, tytułem egzekucyjnym jest również m.in. akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji. Nazywane jest oświadczeniem o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, bo dłużnik składa je z własnej woli by zwiększyć bezpieczeństwo wykonania umowy i wierzyciela. Dzięki temu, gdyby z jakichś przyczyn dłużnik nie mógł spełnić swojego zobowiązania, np. dokonać zapłaty, wierzyciel nie będzie już musiał wytaczać przeciw niemu sprawy i przez wiele miesięcy, a nawet lat, dochodzić swoich roszczeń. Wystarczy, że z notarialnym oświadczeniem o dobrowolnym poddaniu się egzekucji uda się do sądu, który nada mu klauzulę wykonalności. Na podstawie opatrzonego klauzulą oświadczenia komornik może rozpocząć egzekucję z majątku dłużnika.
Przede wszystkim oświadczenie o poddaniu się egzekucji musi zostać sporządzone przez notariusza. Mówi o tym wprost wspomniany art. 777 K.p.c. Przepis ten wskazuje trzy rodzaje aktu notarialnego oświadczenia, w którym dłużnik poddaje się egzekucji:
Często spotykanym w obrocie oświadczeniem o dobrowolnym poddaniu się egzekucji jest to stosowane przez strony umowy sprzedaży nieruchomości. W umowie notarialnej tzw. rygorowi egzekucji z art. 777 K.p.c. poddaje się zarówno kupujący, co do obowiązku zapłaty ustalonej ceny sprzedaży, jak i sprzedający – co do wydania nieruchomości. W praktyce złożenie tych oświadczeń oznacza, że w braku zapłaty w ustalonym terminie, sprzedający będzie mógł z notarialnym oświadczeniem o dobrowolnym poddaniu się egzekucji (opatrzonym klauzulą wykonalności) udać się do komornika. W drugą stronę – jeśli w wyznaczonym terminie sprzedający nie wyda nieruchomości, kupujący będzie mógł zwrócić się do komornika o wprowadzenie go w stan jej posiadania.
Ponieważ oświadczenie o poddaniu się egzekucji znacznie zwiększa bezpieczeństwo wykonania zobowiązań, jest często stosowanym rozwiązaniem dla zabezpieczenia umów o znacznej wartości. Przepisy dopuszczają możliwość dobrowolnego poddania się egzekucji także odrębnym aktem notarialnym. W takim przypadku w akcie wskazuje się stosunek prawny, w związku z którym dłużnik poddaje się egzekucji, datę powstania zobowiązania dłużnika, jego treść, a w przypadku zobowiązań z umów wzajemnych – dodatkowo świadczenie wierzyciela z terminem jego wykonania.
W przypadku oświadczeń zabezpieczających roszczenia z umowy zawieranej przez osobę fizyczną o pożyczkę niezwiązaną bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby (lub z innej umowy, do której stosuje się przepisy o pożyczce), wysokość sumy pieniężnej, do której dłużnik poddaje się egzekucji, nie może przekraczać sumy kwoty pożyczki powiększonej o wysokość odsetek maksymalnych obliczonych bezpośrednio od tej kwoty za okres, na który została udzielona pożyczka, wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie obliczonych od kwoty pożyczki za okres do 6 miesięcy oraz maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów.
By złożyć ww. oświadczenie przed notariuszem potrzebny będzie dokument tożsamości oraz umowa/dokument, z którego wynika obowiązek do złożenia takiego oświadczenia. W przypadku gdy składa je osoba prawna, niezbędny będzie statut, akt założycielski, lub umowa spółki, oraz ewentualnie uchwały, jeśli musiały zostać podjęte by umożliwić zaciągnięcie w imieniu spółki zobowiązań.
Taksa notarialna za oświadczenie o poddaniu się egzekucji każdorazowo ustalana jest indywidualnie, w zależności m.in. od złożoności oświadczenia i charakteru zobowiązania, które ma zabezpieczać.